Μπολτσάνο, Μπέρναρντ

(Bernard Bolzano, Πράγα 1781 – 1848). Τσέχος φιλόσοφος, μαθηματικός και κληρικός. Οι επίσημοι θεολόγοι τον πολέμησαν για τον ηθικιστικό ορθολογισμό του, καταδιώχτηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο της Πράγας. Αναφερόμενος στον Χέρμπαρτ, ο Μ. υποστήριζε επίμονα την αντικειμενικότητα της ανθρώπινης γνώσης, και στο κύριο έργο του Διδασκαλία της επιστήμης (1837) εξετάζει τη λογική ως θεωρία της τάξης των «αληθειών καθ’ εαυτάς», ανεξάρτητων από το σκεπτόμενο ή μη oν. Η φήμη του όμως συνδέθηκε με τα Παράδοξα του απείρου (1851), όπου, προηγούμενος των ιδεών του Κάντορ, έδειξε ότι για τα σύνολα με άπειρα στοιχεία δεν ισχύει πια η αριστοτελική αρχή «το όλον είναι μεγαλύτερο του μέρους», γιατί μπορεί να αποκατασταθεί μια αμοιβαία αντιστοιχία ανάμεσα σε ένα σύνολο με άπειρα στοιχεία και σε ένα μέρος του.